Categorie: Elders

Al weer lang geleden dat ik in de Kruidhof in Buitenpost geweest ben. Inmiddels heet de Kruidhof de Hortus van Fryslân, vanaf 2018 toen Leeuwarden culturele hoofdstad was. De Kruidhof is méér dan een kruidentuin, vertelt Jan Willem Zwart als ik hem interview op 6 oktober, dus de naam Hortus is passend. Jan Willem noemt zich nu ambassadeur van de Kruidhof. Hij is voor een paar uur/week verbonden aan de tuin. Van 2006 tot 2018 was hij er directeur. Ik interview hem voor een artikel dat zal verschijnen in het Vriendenbericht van Hortus Haren eind 2023. Leuk, een beetje ‘vergelijkend hortus onderzoek’.

Jitske en ik hadden gepland deze dagen een tuinreis met de bus naar Engeland te doen, maar helaas ging dat niet door: te weinig aanmeldingen. In plaats daarvan deden we een minituinreis naar Buitenpost , ook leuk. Net over de grens in Friesland.

De Kruidhof is van half april tot half oktober geopend. Mooi om dus nog net even te gaan kijken voor de winterstop die 15 oktober begint. En… alle plantjes voor 50% van de prijs!

Dit is mijn ‘oogst’, de zwarte tas links.

Afgelopen donderdag met twee IVN gidsen Edda en janny door de binnenstad van Groningen gewandeld op ‘stadsfossielen’ excursie. Begonnen bij het beeld van St. Joris en de draak, achter de Martinitoren, bij de betaalautomaten tegenover de Martinitoren, bij het Stadhuis , de Burgerking, boekhandel van der Velde , Simon Levelt , Gerechtsgebouw, en als kers op de taart de grote binnen trappen naast de Jumbo (La Place) in het voormalige V&D pand.

Van klein naar groot, van moeilijk te zien tot overweldigend. Onze gidsen beginnen met te zeggen dat we niet meteen heel veel foto’s hoeven te maken, want het wordt steeds mooier….

Ongelooflijk hoeveel fossielen er te vinden zijn in de zwarte Belgische (blauwe) hardsteen die veel gebruikt in in de Groningse binnenstad. Letterlijk honderden keren overheen gelopen en nooit opgevallen. In de beige Jura kalksteen tientallen sponzen, en ook ammonieten (foto 6) en belemnieten (foto 7), een inmiddels uitgestorven soort, familieleden van de pijlinktvis.

Zelfs de zwartstenen rand bij de Burgerking bleek koralen te bevatten (foto drie). Er was de deelnemers gevraagd een flesje water en eventueel een sponsje mee te nemen om de fossielen een beetje nat te maken, dan werden ze beter zichtbaar. Dat hoefde niet, zorgde de motregen al voor.

Thuis even in de kast met eigen min kralen en fossielen gedoken. Daar kwam ik deze tegen, en weet nu ook dat het een belemniet is. Ooit van iemand kado gehad, maar wie ook weer? Verder hebben we versteende schelpen, een paar gefossiliseerde zee-egels uit Denemarken (Limfjord, zelf gevonden, toen we op zoek waren naar barnsteen) en wat ammonieten

Wandelend door de Hortus afgelopen week roken we regelmatig een sterke bloemengeur. Onze neus volgend kwamen we bij deze kleine boom of meerstemmige struik: de zevenzonenboom of heptacodium miconioides. In 1907 beschreven door de Engelse ‘plant hunter’ Ernest Wilson, toen op reis in China voor het Arnold Arboretum bij Harvard, in de Verenigde Staten. Hij nam geen levend materiaal mee, maar alleen materiaal in een herbarium. De plant is pas in 1980 geïntroduceerd in de VS, en rond dezelfde tijd in het VK.

Een leuke kleine boom met grijsachtige bast, die bij een ouder wordende boom in papierachtige repen omlaaghaalt. Helder witte bloemen eind augustus/september. Behoort tot de zelfde familie als de kamperfoelie, en heeft grijsgroenachtige, eebeetje sikkelvormige omlaaghangende bladere. Bijen zijn er dol op.

De naam zeven zonen komt van de bloemhoofdjes die uit zeven bloemen bestaat. In eerste instantie lijken het er maar zes, maar de zevende komt uit het midden van het kransje knoppen omhoog. Binnenkort nog eens gaan kijken, als de bloemen uitgebloeid zijn. De vruchten schijnen knalrood te worden,

Introductie in Verenigde staten.

Sommige bomen of struiken bloeien overvloedig met bijna alle bloemen tegelijk. Soms is er nog een eigenwijzebloem die gewoon wat later komt. Bij deze Hoirtensia die een aantal weken geleden hel lichtblauw was, is de kleur inmiddels verdwenen, en zijn de bloemen vervloeit tot oudroze en groenig.

En dan is er die ene eigenwijze bloeiwijze die toch nog even, tegen eind september, blauw schittert.

Achter kasteel Assumburg in Heemskerk, in gebruik als Stay Okay, ligt een baroktuin. Pas weer opnieuw aangelegd vanaf 2008, en zoveel mogelijk in de stijl van de tuin die daar 300 jaar geleden is geweest.

De baroktuin zelf vond ik eerlijk gezegd wat saai. Vier parterres met grind en daartussen gravelpaden. Beetje weinig groen. De tuinen erom heen spraken me veel meer aan. Vooral de boomgaard en kruiden/groentetuin met het biodiversiteitspad erdoor heen.

Op steeds meer plekken zie je dat er aandacht besteed wordt aan biodiversiteit. Aan het delen van kennis en geven van voorbeelden van (het belang van) het zo veel mogelijk in stand houden van de biodiversiteit. in het algemeen in van insecten in het bijzonder. Een mooi voorbeeld is het recente biodiversiteitspad in de kasteeltuin van kasteel Assumburg in Heemskerk. Waar het gras in de oude boomgaard eerst keurig gemaaid werd toren de boomstammen is nu een groot deel van het grasveld opgegroeid tot bloemen weide. Daar door heen een slingerend pad (sinusmaaien) dat je in aalerelid bochten door de boomgaard en later richting de groenten tuin voert. Nieuwste aanwinst (juni 2023) is een open houten gebouwtje met informatieborden.

Filmpje

Een fraaie kruidentuin en groentetuin in een van de ‘stijltuinen van kasteen Assumburg. Half september viel het ‘kolen’ perk enorm op, met een fraaie selectie van verschillende koolsoorten, die er mooi bij stonden. Het kruidentuin deel, met ook een aantal oude (middeleeuwse) kruiden werd op verschillende plekken opgefleurd door fleurige bloemen.

Zonder de vrijwilligers, geen tuinen.

De kasteeltuinen worden door zo’n 80 vrijwilligers, waarvan 50 tuinvrijwilligers, pico bello in orde gehouden. De overige dertig doen onder andere dienst als gastheren en gastvrouwen in het bezoekers centrum. In de maanden april tot oktober worden zij voor een halve dag/week ingeroosterd en geven rondleidingen gegeven en informatie (maandag gesloten).

Het is niet bekend of bij kasteen Assumburg ook een echte rozentuin was aangelegd. Rond 1850 waren er wel verschillende rozenperken, waarin onder andere de Rosa Gallica Agatha stond. Deze roos maakt naast een aantal andere oude rassen en verschillende nieuwe rassen nu deel uit van het deze eeuw aangelegde rosarium. Ook nu, half september, nog veel rozen in bloei. Met een prieel midden in, van waar je een mooi uitzicht hebt op het kasteel.

Het kasteel wordt veel gebruikt als lokatie voor bruidsrapportages. Het prieel, eventueel met een tentdoek er overheen en met extra stoelen erbij is een geliefd plekje . Erg grappig was dat toen we er dit weekend waren we maar liefst 5 bruidsparen zagen. Allemaal tegelijk in verschillende jurken , flanerend door de tuin. Totdat een van de medewerkers van de stayokay vertelde dat het geen echte bruidsparen waren, maar modellen. Vaak kwamen filmploegen hier romantische filmopnamen voor gebruik in het middenoosten.

Het aanbod van Marieke en Karin om de bruidssluier te dragen werd niet op prijs gesteld. Let op, iets verder naar achter, in een poortje in de heg zie je nog de sleep van een tweede witte bruidsjurk.

Droge, zonnige plekken.
Vlak bij een muur.
In kleine Groningse dorpjes.
In Denemarken.

Allemaal plekken waar stokrozen het goed doen. In allerlei kleuren, vaak enkel, soms dubbel. Zelf vind ik de enkele mooier. Deze foto’s zijn van vorige week, bij de buren en vriendin verderop in de straat. Wij hebben dit jaar geen bloeiend exemplaar. Hier vlak in de buurt heb ik een lichtgele gezien, die ik ook nog wilde fotograferen. Helaas weet ik niet meer waar dat was (of de eigenaar heeft de bloemstengel afgeknipt). Dus vooral de roze en 1 heel zacht roze.

Zet ze niet te dicht op elkaar om roest te voorkomen. Een schimmelaantasting waar onder andere stokrozen gevoelig voor zijn. Ze gaan er niet dood aan, maar het blad ziet er niet mooi uit met al die oranje roestplekjes en soms gaatjes. Aangetast blad zsm weghalen (ook afgevallen blad) en in de grijze kliko ermee.

Geïnspireerd door de hoge planten die ik recent weer zag , een aantal gezaaid. Prima tijd nu om tweejarigen te zaaien. Drie rijtjes in een zaaibak: de rode van de eerste foto, en twee zakjes met zaad van eerder verzamelde stokrozen. Stokrooszaad is makkelijk te herkennen aan de vorm. Omdat ik de kleur niet op het zakje heb gezet, wordt een verrassing. Als – en hier in de tuin een grote ALS – ze komend seizoen door de slakken aanvallen heenkomen. Naast roest is dat een twee ‘plaag’ waar stokrozen last van kunnen hebben. Vandaar dat droge straatjes voordelig zijn, daar wandelen niet overal slakken rond. Zie straatje in Garnwerd, hieronder.

Afgelopen week met korstmossen deskundige Lukas en Marian en Sander, beiden vrijwilliger in Hortus Haren, een mooie middag beleefd. We zijn bezig een ‘korstmossenbingo’ te maken, naar een voorbeeld van Hortus Leiden. Een A4 met een aantal afbeeldingen van veel voorkomende korstmossen, met de Nederlandse namen erbij. En een plattegrond van de Hortus met de plekken waar er verschillende te zien zijn. Dit is korstmossen voor beginners. Bezoekers van de Hortus kunnen er zelf mee op pad, maar op de ‘premiere’ 9 september kunnen bezoekers mee met rondleidingen van Marian en Sander. En met een loep! Pas als je door een loep of vergrootglas kijkt zie je de mooie details in de korstmossen goed. Reuze handig was het loepje van Lukas, met een lampje.

Een korstmos is een combinatie van een schimmel met een alg, of een schimmel en een bacterie. En ze zitten werkelijk overal. In Nederland zijn er zo’n 600 soorten, deels op stenen (stoep, oude muurtjes, kerken, grafstenen), deels op oude bomen of oud hout. En de soorten die op stenen zitten zijn weer afhankelijk van het soort ondergrond (zuur of niet). Stikstofminnende soorten vind je in de buurt van wegen en in agrarisch gebied.

In de winter gaat Lukas een inventarisatie doen van de korstmossen in de rotstuin van de Hortus. En wellicht nog op andere plekken. Zijn verwachting is dat hij er zo’n 150 van de Nederlandse soorten kan vinden. Korstmossen kijken is ook een mooie winteractiviteit, ze zijn er altijd, ook als veel planten tijdelijk even in rust zijn. Wellicht dat we dan een workshop of cursus ‘korstmossen voor gevorderden’ gaan organiseren.

En heb je in de tuin een (zeer) oude beukenhaag? Dat schijnt een goede plek te zijn voor een aantal zeldzamer wordende soorten. Wel wachten tot de winter, als je makkelijker binnen in de haag kunt kijken. Dat was nu een beetje lastig,