Regelmatig schrijf ik stukjes over ‘de’ Hortus, waarbij ik Hortus Haren bedoel , die maar een kwartiertje lopen bij ons vandaan ligt. Niet voor iedereen bereikbaar. Maar er zijn bijna 30 Botanische tuinen, ten minste, tuinen die lid zijn van de Nederlandse Vereniging voor Botanische Tuinen. Op de website van de NVBT kun je lezen of en welke activiteiten er in welke tuin worden georganiseerd.
Bovenstaande figuur staat in de laatste nieuwsbrief . Met de vraag: welke plant – insect combinatie vinden jullie het mooist. Hoeft niet van de tekening te zijn. De eerste combinatie die mij te binnen schoot: steenhommel op bieslook, elk jaar weer genieten in de tuin. Begin juni, de zomer is echt begonnen.
Vanaf 2019 heb ik onderstaande foto van deze mooie combinatie als openingsscherm op mijn telefoon staan. Dan nu voor jullie: welke plant – insect combinatie vinden jullie het mooist?
Elegantie ten top. Wit met een patroon van fijne blauwgrijze lijntjes. Iets meer dan een centimeter groot, dit geweizwammetje. Vaak zijn de ‘geweien’ wat smaller met een vorm die lijkt op het gewei van een ree. Maar dit exemplaar is veel breder: formaatje ‘mini-eland’.
Bij het opmaken van het bed voor George in de logeerkamer, viel me op dat er weer poepjes in de vensterbank laten. De verschillende geurgeraniums die zomers in de tuin staan in potten staan voor de winter binnen. In de logeerkamer, koel, licht, vrijwel droog. Elke twee weken kijk ik even in hoeverre ze een beetje water nodig hebben, echt een beetje. De laatste keer had ik al het dorre blad weggehaald en ook de poepjes. Geen beest kunnen vinden.
En nu lagen er weer een stel. Tegen het glas aan ook wat afgeknaagde restjes blad, nog vers. Weer alle potten opgetild en deze keer de boosdoener wel ontdekt. Een bruine rups, wellicht een uiltje (nachtvlinder). Het beestje opgepakt en buiten tussen de blaadjes uitgezet.
Omdat het inmiddels ’s nachts flink kan vriezen, en het in de serre nauwelijks boven nul blijft, had ik de resterende pelargoniums alvast in de serre gezet. En daar bleek ook een kleine rups zich aan de blaadjes te goed te doen. Een agaatvlinder-rups misschien. Ook deze buiten gezet.
Wandeling in het bos? Nee het is het dwarspad in de achtertuin. Net links van Eddy staat de hazelaar waar het eekhoornvoederhuisje hangt. Elke dag gaan daar een paar nootjes en (tamme) kastanjes in. En Elke dag zijn we weer verdwenen, deels opgegeten misschien, maar waarschijnlijk ook deels om de wintervoorraad -op verschillende plekjes- aan te vullen.
Gelukkig hebben we nog een flink voorradje tamme kastanjes liggen.
En dit is wel tijdens de wandeling, de Moarweg. Je ziet een slootje, en het meer dat je daarachter ziet, link, is geen meer maar een zeer nat weiland. Met vanmiddag nog een dun vliesje ijs. Helemaal achterin, bij de horizon/ bomenlijn ligt wel een veenplas. Daar horen we ’s winters vaak de smienten fluiten.
Nanus had ons dringend geadviseerd om uiterlijk 26 nov nog even in de Hortus langs te komen, om naar de tentoonstelling van Chinese kunst te komen kijken in zijn vakantiehuis, het ‘100 bloemen paviljoen’. Dat was de laatste officiële dag van de tentoonstelling. Wij waren er twee dagen later, en zagen dat de schilderijen er nog hingen, dus nog snelle blik geworpen. Nanus vond vooral het schilderij ‘Halverwege de Zijde route’ leuk.
Buiten liet ie zien dat er gewerkt werd in de Chinese tuin. Groot onderhoud aan een aantal eiken. Nou ja, ze gingen om. De eiken horen eigenlijk niet in het ontwerp van de Chinese tuin, maar ze stonden destijds (1995) bij de aanleg van de tuin al op deze plek, en zijn daar blijven staan. Inmiddels zijn ze zo groot dat ze te veel licht en vocht uit de tuin wegnemen om het Chinese ontwerp van de Mingtuin tot haar recht te laten komen.
Onderstaand tekst is van de Hortus website:
SCHILDERIJENTENTOONSTELLING IN HET 100 BLOEMENPAVILJOEN
CHINESE KUNSTENAARS EXPOSEREN VAN ZATERDAG 28 OKTOBER TOT EN MET ZONDAG 26 NOVEMBER, DEELS IN HET ‘100 BLOEMEN PAVILJOEN’ ONDERDEEL VAN DE CHINESE TUIN – DE ENIGE MING-TUIN IN EUROPA – IN DE HORTUS BOTANICUS, KERKLAAN 34 TE HAREN (VANAF 1 NOVEMBER DAGELIJKS OPEN 11.00 – 16.00 UUR), EN DEELS IN HET ‘VAN LOON MUSEUM’ ORANJESTRAAT 13, ASSEN (OPEN VRIJDAG TOT EN MET ZONDAG, 13.00 – 17.00 UUR).
Deze expo is een onderdeel van de viering van het 20-jarig bestaan van het vriendschapsverdrag tussen de provincies Shaanxi en Groningen. Dit wordt ondersteund door een culturele uitwisseling van beeldende kunst. In november 2023 zal ook een officiële delegatie van de provincie Shaanxi het noorden bezoeken. Werken van Nederlandse kunstenaars gaan naar Shaanxi voor een langdurig door China reizende expositie, te beginnen in Xi’an.
SHAANXI IN GRONINGEN EN DRENTHE
Het begon in 2003 met een vriendschapsverdrag tussen de provincies Shaanxi en Groningen, de beide hoofdsteden Xi’an en Groningen verbonden zich in 2014, terwijl Drenthe in 2010 een vriendschapsband met Shaanxi sloot. Shaanxi heeft een bijzondere geschiedenis: 2200 jaar geleden vestigde Qin Shi Huang in de toenmalige hoofdstad Chang-an (het huidige Xi’an) het eerste keizerrijk van China. Hij heeft ons een gigantisch leger van levensgrote aardewerken figuren nagelaten: het ‘terracottaleger’ met duizenden manschappen, karren en paarden. Zijn regering duurde slechts 15 jaar en werd opgevolgd door de Han-dynastie die het 406 jaar volhield.
ZHANG QIAN
In 138 v.C. stuurde de Han-keizer Wu-ti de ‘commandant van de keizerlijke poort’ Zhang Qian naar het westen. Hij kwam na veel omzwervingen terug met berichten over exotische streken als Anxi (Perzië), Tiaozhi (Arabië) en Da Ch’in (Romeinse Rijk). Zo werd Zhang Qian de grondlegger van de Zijderoute, de handelsroute tussen China en de Middellandse Zee. In de eeuwen erna bleef Xi’an (‘Westelijke Vrede’) het startpunt van die Zijderoute. Nog altijd is er binnen de ommuurde stad een grote Arabische wijk, inclusief moskee.
Eind oktober waren de bomen in de wal aan het uiteinde van onze tuin nog grotendeels groen. Langzaam zie je de kleur geler worden en het bladerdek dunner. Nog steeds niet helemaal kaal, maar veel blad is afgewaaid, in de laatste week.
29 oktober5 november10 november17 november25 november
Wij wonen op de Hondsrug, niet helemaal boven aan, maar ongeveer halverwege de westhelling. De Hondsrug is een zandrug opgeworpen in de ijstijden en ongeveer 70 kilometer lang, vanaf Emmen naar het noorden (NNW) lopend met op het uiterste puntje de stad Groningen.
Op 23 november was er een lezing van Prof. Theo Spek van de universiteit van Groningen met een boeiend verhaal over het Drentsche en Groninger landschap, waar -als je het weet- nog veel valt terug te zien van de afgelopen 400.000 jaar. Door verschillende geologische tijdperken heen.
Einde van de Hondsrug, centrum van Groningen, de grote markt is er al (toen nog een klein marktje)
Bijna 12 jaar geleden hield Theo ook de jaarlijkse vriendenlezing van de Vrienden van de Hortus. Een paar onderdelen van de lezing (in 7 delen) kon ik me vaag herinneren van toen, maar toch zijn er altijd weer nieuw dingen te horen. Bv dat de Hondsrug ontstond bij het smelten van het ijs 400.000 jaar geleden (drie ijstijden terug), doordat ijsrivieren die onder de smeltende ijs waren ontstaan ineens losbraken en ZUIDWAARTS stroomden naar de laagte van Munster. Terwijl de smeltwater rivieren en stroompjes, nu Drentsche Aa. en Hunze en talloze andere beken, overwegend naar het noorden afwateren.
De grondopbouw in onze tuin weerspiegelt de ijstijden! Met op ongeveer een meter diep een keileem laag, daaronder zand van de Hondsrug (1 x gezien bij aanleg van de vijver), en bovenop recentere humusrijke lagen waar de planten en bomen in groeien.
En al die keien die we langs randen van de oprit hebben liggen: ijstijdsouvenirs!
De Hortus Haren was op 22 november een van de stemlocaties in de gemeente. Meestal gaan we stemmen in een dichterbij gelegen lokatie, maar het was meteen een mooi ommetje om naar de Hortus te gaan. Eddy wandelde weer naar huis, en ik bleef in de Hortus. Die dag gesloten voor bezoekers, maar niet voor tuinlieden en vrijwilligers. En gelukkig hadden we een droge middag!
Met een pop-up bollenplant-team hebben we in een paar uur tijd vele honderden bollen geplant. Het ad hoc team van (project)vrijwilligers – Abel, Merlijn, Tobias, Lenny, Tineke, Frans en Daniel, plantte de bollen sneller dan ze uitgezet konden worden door tuinbaas Walter. Hij stelde het plantplan op, met Nanus als deskundig adviseur. Verschillende historische soorten als frittillaria acmopetal (1874), narcissus ‘Rip van Winkle’ (1884) en tulipa saxatilis (Kreta, begin 17e eeuw, en geherintroduceerd in 1870). De bollen zijn in smalle stroken geplant. Alles is nu klaar voor het voorjaar. Dan ontstaan hier kleurige mini-bollenvelden, op de plek waar tot voor kort de dahlia’s hun najaarbollenpracht lieten zien.
Let op: op een toetstenbord zit de letter o naast de letter i. Vooral op de telefoon, waar de toetsjes heel klein zijn, komt er bij teksten over bollen regelmatig iets vreemds te staan…
Afgelopen dinsdag kwam ”de brief” binnen… Het waterschap had bij de slootschouw geconstateerd dat onze sloot niet voldoende schoon was. Of we dat zsm wilden corrigeren! De laatste jaren vaak gelukt om de sloot schoon te hebben, voordat de schouw is. Een dag dat veel van het blad gevallen is en idealiter in een beetje droge periode, zodat er geen of heel weinig water in de sloot/ greppel staat. Dat ging dit jaar hartstikke mis. Het blad bleef maar aan de bomen zitten en de regen hield niet op (natste oktober sinds mensenheugenis).
Afgelopen dinsdag kwam “de brief” binnen… Meteen na de lunch (het zou die middag een paar uur droog zijn!) de tuinbroek aan, laarzen aan en gewapend met de hark in de greppel afgedaald. Aan de voet van de grote wilg is de greppel heel smal en ondiep door de wortels van de boom die een drempel vormen. Daar is het altijd makkelijk oversteken. En vanaf de wat vlakker schuin lopende overzijde van de greppel aan de slag met de hark. Takken en takjes op het droge getrokken en grote bulten blad en blubber uit de sloot geharkt.
Zag er mooi schoon uit. Eigenlijk was ik van plan geweest nog wat klimop-uitlopers aan onze oever, heel steil, af te knippen. Maar het werd donker en op die plek was het waterniveau dieper dan mijn rubber laarzen aankonden. Wel een aantekening gemaakt in mijn agenda voor mei 2024 om de klimop af te knippen als de sloot droog staat!
Nog een keer Tja, toen kwamen er een paar zeer onstuimige dagen met forse windstoten. Dus vanmorgen net voor het weer ging regenen nog eens dunnetjes over gedaan, samen met Eddy. De nieuwste afgevallen takken en blaadjes uit de sloot geschept.
Op 17 november, net na het middag uur, naar Groningen fietsend, tussen kanaal en A28. Uit een ooghoek zag ik een roofvogel, een grote, en hoorde een voor mij onbekend vogelgeluid. Zeker niet de kreet van een buizerd, wel ‘groot’. Ik stapte af om even te kijken. Grote bruine vogels, en bij bepaalde lichtinval, een duidelijke witte staart. Niet heel makkelijk te zien, maar met de instructie onder het korte filmpje vast wel.
Vergroot het beeld (icoontje rechtsonder met de vier hoekjes (naast de drie puntjes). Vertraag de afspeelsnelheid (0,25 x). Kijk naar de vogel die naar beneden duikt en onder in beeld naar rechts vliegt. Zie je de witte staart?
Ze zijn hier al vaker in de buurt gesignaleerd, in de Onlanden bijvoorbeeld. Maar zelf heb ik ze nog niet eerder gezien: zeearenden. En grappig dat juist het geluid me op de grote vogels attendeerde. Dat is het mooie van als je op de fiets bent. Je hoort nog eens wat.
