Alles in en om onze tuin
Kleurig in ieder geval. Het zijn twee microscoop preparaten, gemaakt door Rene van Wezel. Een heel dun plakje gesneden van de naald van een zilverspar. Je zien hier de centrale vaatbundel. En dan gekleurd met twee typen kleurmethodieken: W3AsimI boven en Dujardin onder. Een volgende keer meer over wat dat precies is.
Toen ik een jaar of tien was kreeg ik voor mijn verjaardag een grappig plantje, grappig vanwege de naam: levend steentje. Helemaal geen steen natuurlijk, maar een vetplantje. Niet heel moeilijk te verzorgen, maar het plantje heeft destijds de verzorging van een tienjarige niet overleefd. Er zijn overigens een paar planten die nog steeds -na verjonging door delen of stekken, tientallen jaren nadat ze in mijn kinder-slaapkamer stonden- nu nog steeds in huis en vensterbank staan.
Het levende steentje dus niet. Maar ik ben het nooit vergeten, vanwege de naam. In het wild groeien levende steentjes vooral in Zuid-Afrika en in Namibië. Ze zijn vaak gecamoufleerd tussen de stenen met hun grijsgroene kleur en vallen pas op als ze in bloei schieten. Het woord lithops komt van het oud Griekse woord Lithos dat steen betekent.
Het exemplaar op de foto heb ik gezien in de Hortus. Naast een heleboel andere vetplanten staat de lithops in de zomer buiten, nu inmiddels weer binnen. Het is een pleiospilos bolusii uit de familie Aizoaceae. Genoemd naar Harry Bolus, een zuid Afrikaans botanist, geboren in Engeland.
Beetje googlen en ik kwam op een website waar je levende steentjes in allerlei verschillende kleuren kunt kopen, bijna alsof ze geverfd zijn . Als je de babyplantjes zo ziet met piepklein worteltje (foto links hieronder) dan snap ik wel dat je het plantje misschien eerder kan laten verzuipen, dan dat ie te droog staat.
De romantiek is een genre in de westerse schilderkunst waar vaak gekozen werd het weergeven van imposante landschappen en vergezichten. De betovering van het verre, het onbekende, het verbeelde, als een vorm van escapisme, het ontvluchten van de dagelijkse werkelijkheid. De romantische periode lag tussen 1800 en 1850.
Bij de onderste foto moest ik hieraan denken: Een ‘romantisch’ schilderij, met een weggetje dat in onbekende verte verdwijnt.
Geen schilderij.
Foto van de Laarmantuin in Hortus botanicus Haren van 25 oktober 2024.
Is het geen plaatje?
Als je in deze tijd van het jaar door een park of stad wandelt kun je allerlei fraaie herfstkleuren zien. De knalrode kleuren van de amberboom, of het onwaarschijnlijk geel van de ginkgo’s. De kleine ginkgo bij ons in de tuin is al in vol ornaat. Een bescheiden tapijt van gele blaadjes ligt rondom het boompje op de grond. De ginkgo’s in Hortus Haren (foto V, van eergisteren) zijn nog niet op hun ‘geelst’ en hebben het meeste blad nog vast.
Wat te denken van de 1400 jaar oude ginkgo in China die elk jaar in november duizenden bezoekers trekt om het mooie moment te zien dat de boom, op het terrein van een boeddhistische tempel, omringd is door een geel bladertapijt. Bijna elk jaar verschijnen daar in de pers weer mooie plaatjes van.
Eervolle vermelding: de gingko in Hortus Leiden is deze week gekozen tot boom van het jaar 2024 in Nederland en mag meedingen naar de titel Europese boom van het jaar. In Leiden is het kassencomplex rond de ginkgo gebouwd.
In een artikel in Puur Natuur , het tijdschrift van Natuurmonumenten, kwam ik een leuk verhaal tegen van Marien van Westen. Na 15 jaar onderzoek, waarnemingen en metingen heeft hij in augustus zijn de laatste hand gelegd aan een dikke atlas, ruim 650 pagina’s, een gewicht van 2,1 kg: de sieralgen atlas van de provincie Drenthe.
Afgelopen week leidde ik Marien en zijn vrouw Hélène rond langs verschillende waterpartijen in de Hortus. Sommige waren absoluut oninteressant voor Marien (te rijk, te veel schaduw), anderen veelbelovend, maar niet zo makkelijk bereikbaar om een watermonster te nemen.
Zo leuk dat ik – goed onthouden van de biodiversiteitscursus die ik eerder dit jaar in die Hortus organiseerde – Marien naar een bruggetje over een stukje water kon leiden waar blaasjeskruid te vinden was. In zijn Atlas (het digitale inkijk exemplaar) las ik dat blaasjeskruid, een vleesetend waterplantje, een goede indicator voor niet al te voedseltijk water is; laat dat nou net zijn waar sieralgen van houden! Op de laatst foto -met de ketenalg- mogelijk een bijzondere, zeldzame soort; daarvoor kont Marien zeker nog een keer terug: om beter en uitgebreider te bemonsteren. Dit was een ‘Quick scan’.
NB. In het programma ROEG van RTV Drenthe wordt ook aandacht besteed aan zijn atlas: https://www.roeg.tv/uitzending/roeg-462/ (op ongeveer 4:30 minuten).
Westerholm in een woonzorgcentrum voor ouderen vlak bij ons in de buurt. Een tijdje terug kwam er een verzoekje binnen bij de Hortus botanicus Haren. Verona, een van de medewerkers die activiteiten voor de bewoners organiseert vroeg of er misschien iemand van de Hortus een verhaal in Westerholm kon komen geven. Omdat een groot deel van de bewoners zelf niet makkelijk meer (op eigen gelegenheid) daar naar toe kunnen. Afgelopen maandagmiddag was het zover. Verona gaf aan dat er misschien maar weinig mensen waren, het was een heerlijk zonnige middag en buiten ook lekker.
De presentatie was in de eetzaal, prima beamer en scherm en toch maar met de microfoon in de hand. Niet iedereen kon even goed horen. Of lopen. Er stond een hele batterij rollators geparkeerd. Met een groep van ongeveer 30 bewoners ging ik -virtueel- wandelen in de Hortus. Eerst uitgebreid door de Chinese Tuin (cultuur), daarna door de wilde plantentuin, de Laarmantuin. Het uur vloog voorbij en het verhaal en foto’s vielen erg in de smaak. Bij de laatste foto van kleurige planten vroeg ik of ze wisten waar het was.
‘Dat is hier , in de tuin van Westerholm!’. Inderdaad, een fraai aangelegde tuin.
“Kom vooral volgend voorjaar, met een busje naar de Hortus“, riep ik op. Verona gaat kijken wat mogelijk is. In de Hortus zijn ook enkele rolstoelen en rollators beschikbaar. Nog handiger is natuurlijk als medebewoners of familieleden in de buurt een handje helpen. Om dan volgend jaar een echte wandeling in de Hortus te kunnen komen maken.
In ieder geval een uitstekend besteedde middag. met een kleurige bos bloemen erbij.
Wat een mooie dag, zondag 8 september: de dag van het jaarlijkse Kinderfestival in Hortus botanicus haren. Boordevol culturele, bewegings-, inspirerende en leuke activiteiten. Genoeg te eten en drinken natuurlijk en het weer hielp mee.
Vanuit de Vrienden van de Hortus organiseerden we een wetenschapstent. Kinderen konden ecoloog Roel van alles vragen over vleesetende planten; ze konden de ogen van de hoornaar of de vleugel van een vlinder onder de microscoop bekijken; biologiestudenten Rik en Dide hadden verschillende terraria en aquaria klaargezet waarin allerlei bodembeestjes rondkropen, op en onder de aarde, en waterbeestjes rondzwommen. Ze namen groepjes kinderen mee op ‘mini-expeditie’ de Laarmantuin in om zelf bodemdiertjes te zoeken. Verder was hogeschool docent Miriam er met een korte quiz ‘Raad het Graan’: kun je het verschil tussen gerst, rogge, haver, mais en boekweit zien en liet emeritus hoogleraar Theo het belang van kleuren in de natuur zien aan de hand van proefjes.
Erg leuk was het proefje waarbij kinderen de opdracht kregen zich in te leven in een kip en met een pincet-als-snavel zo snel mogelijk split-erwten uit het gras op te pikken (voordat de grote boze vos langs kwam). Theo had gelijke hoeveelheden gele en groene spliterwten uitgestrooid. Als kinderen na een korte tijd lieten zien hoeveel erwten van welke kleur ze hadden opgepikt, dan bleek steevast dat ze veel meer gele (makkelijk te zien in het gras) dan groene hadden opgepikt. En als dan de vraag volgde: “welke kleur moet een zaadje hebben om NIET opgegeten te worden door vogels’ , konden vrijwel alle kinderen aangeven dat een slim zaadje een groen zaadje is. Mooi voorbeeld van ervaringen-leren!
Rik is bijna afgestudeerd bioloog en gaat meehelpen in de Hortus bij de wetenschapstent op het kinderfestival. 1500 bezoekers, kinderen tussen 4 en 12 jaar van alles te doen. Rik gaat in verschillende bakken en terraria beestjes vangen om die aan de kinderen te laten zien., Vandaag leipen we al even door de Hortus om te bekijken waar goede plekken waren waar het kleine grut, bodemdiertjes, te vinden is. Al wandelende door verschillende delen van de tuinen onderbrak Rik steeds het gesprek met ….
” Sorry hoor, maar even kijken welk krekeltje dit is. “
Rik is aan het oefenen om krekels op hun geluid te herkennen. ”
” Waar waren we ook weer in het gesprek?”
” Hé zag je dat, een hommebijvlieg, mooie naam , hè? Geen hommel, geen bij, geen vlieg, maar een zweefvlieg.”
” Zie je al die gaatjes in de grond, die zijn van de bijenwolf, een grote solitaire wespsoort. “
We kijken rond naar oude boomstronken, stapels stenen, een groot gat in de grond (foto 1), waar een wespennest blijkt te zitten, proberen vast te stellen welk die de grote keutel (foto 4, bijna 10 cm lang) heeft achtergelaten: met pitten van pruimpjes, gras, schildjes van insecten , …. .
Terwijl ik dit schrijf bedenk ik me ineens dat het ook een braakbal kan zijn!
De tijd vliegt voorbij, bijna twee uur later neem ik weer afscheid van Rik.
Time flies when you are having fun.
De Graanrepubliek, een inmiddels 25 jaar oud boek van Frank Westerman over de opkomst van de grootschalige graanteelt in Oost-groningen, het verdwijnen van de kleine boeren en opkomst van de ‘graanbaronnen’; Sicco Mansholt en schaalvergroting en uiteindelijk de de ondergang van de graanbaronnen. Ga het boek toch eens lezen.
In Oost Groningen, maar ook in zuid Drenthe is nog volop graan te zien, en nu ongeveer is de oogsttijd. De combines rijden over de velden en maaien, dorsen en schonen het graan in een rondgang. Vroeger ging dat allemaal handmatig. Maaien met de zeis, opbinden tot schoven, in de winter uitspreiden over de dorsvloer, en met kromsluit of dorsvlegel de graankorrels uit de bloeiwijzen halen.
Een van de tuindelen in Hortus botanicus Haren is de akker. Een aantal jaren geleden waren hier vierkante veldjes met granen, bijvoorbeeld eenhoorn ingezaaid. Dit jaar in sierlijk slingerende stroken een aantal voedselgewassen: Tarwe, boekweit (‘raad zaad’), rogge, gerst, haver en koolzaad. Erg leuk dat als je daar langs loopt er altijd mensen staan te kijken en proberen te achterhalen welk gewas in welke strook staat. Boekweit valt wel op, hele andere bloeiwijze met de witte bloempjes. Inmiddels heeft tuinmedewerker Richard voor naambordjes bij de stroken gezorgd.
Met vrijwilligers Sikke en Miriam, en tuinbaas Walter gaan we binnenkort plannen maken voor de akkertjes volgend jaar. Met meer aandacht voor informatievoorziening en educatie.
Ook hier is het graan bijna rijp. Voor het kinderfestival op 8 september in de Hortus gaan we in de ‘wetenschapstent’ ook een demo/workshop/ rondleiding bij de akker doen, en misschien wel zelf meel maken van het graan. Of het ook nog lukt om pannenkoeken te bakken …. we gaan het zien.
Foto’s van half juli.
LOI staat in dit geval niet voor ‘letter of intent’ maar voor Landelijke Open Imkerij dagen. Onder andere in de Hortus Haren in het weekend van 13 en 14 juli. Vanmiddag na de lunch wandelde ik daar even heen om een kijkje te nemen. Bij Hugo, onze vaste Hortus imker, en ook een aantal bezoekende imkers. Was voor mij een kort bezoekje bij de bijenstal. Ik kwam aangewandeld, net in gesprek met een van de imkers, toen een wat onrustige bij (dreigende regen, volkje dat op zwermen stond) me abrupt in mijn lip stak. Even schrikken, dat wel. Ik vroeg de imker om de angel uit mijn lip te halen, dat deed hij snel en goed. Niet pijnlijk, paar uur een wat dikke lip gehad, maar inmiddels weer normaal. Belangrijk om dus altijd de angel na een steek zo snel mogelijk te verwijderen.
Volgende keer ga ik wel weer even kijken in de bijenstal.