Hortus – Pagina 2 – 't Groentje

Van plant naar medicijn

Afgelopen maandag meegelopen met een rondleiding/ excursie van Janny, Riët, Suzan en Esther, 4 inmiddels afgestudeerde IVN gidsen. Zij deden hun eindopdracht van de tweejarige gidsenopleiding over medicinale planten in de kruidentuin van Hortus Haren (na een tip van mij 🙂 ). Begin juni deden ze hun ‘examen’ voor een IVN examencommissie, en twee weken later deden ze de rondleiding nog een keer. Nu voor een aantal rondleiders/ vrijwilligers van de Hortus en van IVN. Erg leuk, en voor het eerst sinds tijden weer mooi weer, te weten : droog. Leuke afwisseling, om de beurt vertelden de dames een verhaal bij een van de planten die ze hadden uitgekozen. 9 van de 10 worden nu nog gebruikt om een werkzame stof uit te halen, de 10e (brem) is niet meer in gebruik.

Binnenkort ga ik met de dames om tafel om te overleggen hoe we hun mooie materiaal ook kunnen gebruiken in een ‘self-guided’ tour. Met QR codes of zo.

Vanmiddag tijdens wandeling kwamen we bij het nabije Scharlakenbos, waar net vorige week een natuur educatie route geopend is , met filmpjes. Bedoeld voor basisscholen. Zoiets lijkt me erg leuk. Als je met een QR app de code scant (van het scherm) kun je de filmpjes ook bekijken. Gemaakt door NDE Groningen.

Mini -keukenhof

Bij ons in de tuin zijn de paar tulpen die we hadden al lang uitgebloeid. Maar als je bollen uitzoekt die na elkaar bloeien, zoals ze in de keukenhof doen, dan kun je langer genieten van de vrolijke kleuren. Afgelopen najaar plantren we met een aantal vrijwilligers een heleboel bollen in een stukje tuin van de Hortus Haren. En nu is daar een heuze (mini) keukenhof te zien. Met de sfeer van de bollenvelden, bollen in smalle stroken. Om de foto’s afgelopen week te maken moest ik echt even wachten tot de bewonderaars uit beeld waren. Zoveel mensen, die net als ik, de bloemen even van dichtbij gingen bekijken. Heel fotogeniek zijn de spinachtige rood gele tulpen (foto 2).

Woon je in de buurt, ga vlug kijken, nu kan het nog.

Geranium Maderense

Het zal mij benieuwen of onze geranium maderense in bloei gaat komen. Van horen zeggen had ik begrepen dat de maderense in het derde jaar bloeit. Ons exemplaar is van maart 2022. In de zomer van 2022 en 2023 ingegraven met pot en al in de tuin (tip van de verkoopster) en in najaar weer opgenomen. Inmiddels twee winters binnen laten overwinteren (met alle luizenaanvallen van dien) en de afgelopen weken eerst in serre en toen op overdekt terras. En nu (dare devil dat ik ben) gewoon direct in de volle grond gezet. Eens kijken of het dit jaar gaat lukken.

De foto’s zijn van twee weken geleden, van de geranium maderense in de Hortus, toen nog in de publiekskas. Inmiddels staat ze ook buiten, zag ik van de week, wel in pot.

Vorkje

De nieuwste aanwinst.
Een klein handvorkje.
Gezien bij Monty Don, Gardener’s World.
Gekocht in de Hortus winkel in Haren.
Daar is van alles te koop.
Zorgvuldig bij elkaar gezocht door Ria.
Ook tuingereedschappen van de Wit.
Zoals dit vorkje.

NatuurLeek

NatuurLeek. Typfout?
Nee NatuurLeek ipv Natuurlijk is de naam van de website van Frans : NatuurLeek.nl. Frans woont in Leek, en we spraken elkaar kort geleden in de Hortus. Ik vroeg hem of hij interesse had om als vrijwilliger in de Hortus een bijdrage te leveren aan een nieuw project, nieuw educatief stukje tuin (*). Meer informatie volgt later.

Na het gesprek sprong ik op de fiets naar huis en Frans ging nog wat foto’s maken in de Hortus. Zie hier een paar resultaten. Ook het Narcisje is van Frans.

*) Hij zei ja.

Kamerlinde

Ik ken de kamerlinde als een plant met lichtgroene enorme, slappe bladeren, bedekt met een laagje zachte haartjes aan beide kanten. De vorm van het blad lijkt inderdaad wel op dat van onze inheemse linde, alleen een stuk groter. De kamerlinde is door het grote, frisgroene blad, heel decoratief en geeft een beetje jungle gevoel aan kamer of serre.

Was me nooit opgevallen dat de plant prachtig kan bloeien. Dit exemplaar, gehouden als kuipplant in de Hortus, bloeit nu, begin februari. Els is er even naast gaan staan om te laten zien hoe groot de kamerlinde kan worden. De kamerlinde is niet de makkelijkste plant, om goed te houden. Els vertelde dat zij jarenlang een goed groeiende kamerlinde had, maar dat deze wegkwijnde nadat ze haar verplaatst had: te licht, te donker, beestjes, tocht. Wie zal het zeggen.

Een andere naam voor de kamerlinde is sparrmannia africana. Alle planten uit dit geslacht groeien in Afrika. In Zuid Afrika groeit de sparrmannia uit tot een boom van 7-10 meter hoog, met een brede kroon.
Bij ons wordt de kamerlinde als kuipplant gekweekt. Mooi om haar ’s zomers buiten te zetten, en dan ruim voor de vorst weer naar binnen. Dat voorkomt ook dat de plant te ‘stoffig’ wordt, door de haren op het blad is eventueel stof er moeilijk af te wrijven.

De naam sparrmannia komt van Anders Sparrman (1748–1820), a zweedse botanist, en leerling van Linnaeus. Hij ging onder andere mee op de tweede reis van James Cook, als scheepsarts, en reisde in 1772 naar het zuidelijkste puntje van Afrika. Hij was in die tijd al een sterk voorstander van afschaffing van de slavernij. Ook schreef hij waarschuwende teksten over het niet-duurzame landgebruik en de over bejaging op wilde dieren. Toen al. Heeft weinig geholpen.

Wil je meer weten over deze reislustige botanicus. Er is een -volgens de recencies- goede roman verschenen over zijn leven. The journeys of Anders Sparrman.

Korstmossen-rondleiding

Vorige zomer maakte ik samen met mede-vrijwilligers Marian en Sander, en met hulp van Lukas, een korstmossenbingo voor de Hortus Haren. Vandaag werd de maandelijkse publieksrondleiding in de Hortus gegeven door Marian rond het thema ….. korstmossen.
Erg leuk om met een groepje mensen, met loep en de korstmossenbingo in de hand, weer op zoek te gaan naar de korstmossen op de bingo. Op een na hebben we ze weer allemaal gevonden. Volgende keer zoek ik die laatste nog weer een keer op.

Wil je zelf ook kijken of je ze allemaal kunt vinden? De geplastificeerde bingokaart is te leen bij de receptievrijwilligers van de Hortus. Daar kun je ook een loep lenen om de korstmossen beter te bekijken.

Of download de kaart hier en print hem zelf uit.

Wit hoefblad, geneeskrachtig

In een eerder blogje over de plantenruil in 2015 schreef ik: – een stuk wortelstok met een mooie ronde knop van wit hoefblad (eerst maar in pot) –> goed gegroeid, in 2016 in volle grond gezet.

Ik heb er niet bijgezet WAAR ik de plant heb neergezet, niet handig natuurlijk. Ik verwacht in de buurt van de omgevallen appelboom. Volgens mij is ie er niet meer. Nu is het overigens wel een goede tijd om even rond te gaan kijken. Onderstaande foto’s heb ik vandaag gemaakt in de kruidentuin van de Hortus Haren. Wit hoefblad, petasites albus, is een bladverliezende vaste plant, met een brede groeivorm en hartvormige, grijsgroene, onregelmatig gelobde en getande bladeren, die aan de onderzijde witviltig behaard zijn. De plant bloeit van februari tot april, met zoet geurende, witte tot geelwitte bloemen, in een aarvormige tros, nog voor het blad verschijnt. Wit hoefblad staat graag in de halfschaduw of schaduw, maar kan, in een voldoende vochtige bodem, ook volle zon aan. Wit hoefblad is goed winterhard, lokt bijen en insecten en heeft weinig last van ziektes of ongedierte.

Eind januari was ik met 4 IVN-gidsen-in-opleiding in de kruidentuin. Susan, Riët, Esther en Janny zijn van plan de eindopdracht van hun gidsopleiding over ‘geneeskrachtige planten’ te doen. Zij willen voor hun eind product van de 2 jarige opleiding iets met geneeskrachtige planten doen. Wat is dan een mooiere plek om te beginnen dan in een kruidentuin. De kruidentuin in Hortus Haren is aangelegd als eerbetoon aan de oprichter van de Hortus, destijds in de binnenstad van Groningen: Henricus Munting. Vaste rondleider-in-de-hortus Harmke was er ook bij en gaf uitleg bij de kruidentuin, en wat er straks te zien is. Nu -eind januari- waren de meeste planten namelijk nog onder grond. Maar gelukkig staan er veel bordjes. Begin van de zomer weten we wat het eindproduct is geworden.

Hand van Boeddha

De Citrus medica maakt wel heel bijzonder gevormde vruchten. Dan snap je ook waar de naam Hand van Boeddha vandaan komt. Hand vanwege de vorm, en Boeddha omdat de struik van oorsprong in het noordoosten van India en China groeit. Tegenwoordig wordt de aromatische vrucht ook in Nederland geteeld.

De foto maakte ik eind vorig jaar in de entreehal van de Hortus. Volgende keer eens aan de vrucht ruiken: de geur van de vrucht (olie in schil) moet erg aangenaam zijn. Van mei-oktober staat de citrus medica, net als andere kuipplanten van de Hortus buiten, maar de tussenliggende maanden is een plek binnen waar het boven de 2 graden blijft gewenst.

Over kuipen gesproken

De grootste kuipplanten in de Hortus zijn ruim twee (tot drie) meter hoog. Grote planten vragen grote kuipen. Hier zijn Rijk en Harry (links) bezig om de net afgeleverde nieuwe kuipen op een kar te laden om binnen te zetten. Zelfs met twee man man een flinke klus!

Nanus in kerstkledij

De Hortus is gesloten van 23 december tot en met 7 januari. Dus geen wandelingetjes door de botanische tuin, tenminste niet voor bezoekers. Dat is natuurlijk heel anders als je er woont, binnen de hekken. Zoals de reeën, kleinere dieren en natuurlijk de kabouters.

Op de laatste dag van openstelling dit jaar, afgelopen vrijdag, kwam Nanus nog even langs in de kantine van de tuinlieden: om zijn kersttenue te laten zien. De kerstster op zijn muts vond ie zelf erg fraai, zelf gemaakt van plantjes als goudveil, gulden sleutelbloem, gouden regen en een geheim ingrediënt.

Hij liet in het midden welke festiviteiten komende twee weken in de Hortus gehouden gaan worden, maar liet wel door schemeren, dat ie blij was om twee weken lang geen menselijke pottekijkers te hebben.