Kruidenboeken

Tussen 1470 en 1670 verschenen in Europa allerlei gedrukte kruidenboeken, soms beschrijvend en later steeds meer met illustraties. Drie belangrijke Duitse botanisten waren Brunsfels, Fuchs en Bock.

Hieronymus Bock, noemde zichzelf in zijn Latijnse boeken ‘Tragus’. Geboren in 1498 in Heidelsheim in Duitsland. Zijn ouders wilden dat hij het klooster in zou gaan, maar het liep anders. Bock werd een schoolmeester en later ging hij de tuinen beheren voor de hertog Paladine Ludwig in Zweibrücken. Dat deed hij van 1523 tot 1533. Toen Ludwig stierf, verloor Bock zijn baan. De nieuwe katholieke eigenaar van het landgoed wilde niet dat er een Lutherse tuinman voor hem werkte. Bock ging als Lutherse pastor aan het werk in Hornback en deed dat tot aan zijn dood in 1554. Daarnaast was hij arts en zijn vrije tijd besteedde hij aan botanie, planten bestuderen.
Hij werd door Brunsfels gevraagd om een botanisch boek te schrijven in het Duits. Dat werd het ‘New Kreutterbuch,’ een kruidenboek dat voor het eerst verscheen in 1539, toen nog zonder illustraties. Gedrukt in Straatsburg door Wendel Rihel. Een tweede editie verscheen in 1546, met veel houtsnede illustraties. De titel werd ingekort tot ‘Kreuter Bůch.’

Hieronymus Bock, Duits botanist, 1498-1554; tekening en houtsnede van David Kandel. Kleurtjes van Tineke.

Een behoorlijk aantal van de illustraties was nieuw, getekend en uitgesneden door David Kandel. Zijn initialen zie je in de figuur hierboven. Er wordt gefluisterd dat hij een groot aantal figuren heeft gekopieerd, en op kleinere schaal afgedrukt, uit een beroemd kruidenboek van Fuchs. Dat boek verscheen in 1542 tussen de eerste ongeïllustreerde druk van Bock en de tweede geïllustreerde druk. Plagiaat avant la lettre?

Het belang van Bock als plantkundige ligt niet zo zeer in zijn afbeeldingen als in zijn beschrijvingen. Hij keek als een van de eerste plantkundigen op een moderne manier, objectief, naar de planten. Hij verafschuwde alle bijgeloof rond planten, gebruikt voor bezwerende spreuken of tovenarij.

Voedselbos Glimmen

Het was een kwekerij en het gaat worden ….. een voedselbos. Een initiatief van tweelingzussen Marlies en Madeleine Duran. Het woordgrapje Duran Duran (naar de popgroep) is ongetwijfeld in het verleden al eindeloos gemaakt.
Twee maanden terug was er een open dag waarop mensen een boom konden komen uitzoeken. Groot deel van de nog staande bomen moet een ander plekje vinden. Ongeveer 250 bomen zijn al uitgezocht en kunnen nu -eind november- worden opgehaald. We hadden de dag in september gemist, maar was geen probleem om even langs te komen. Afgelopen vrijdagmiddag gingen we kijken wat er nog stond, ruime keus. Alleen het sierappeltje dat we ook in gedachten hadden was niet meer verkrijgbaar.

Madeleine legt uit waar de bomen van ons lijstje te vinden zijn. Op de achtergrond worden bomen met kluiten op een kar geladen.
Boomkluit met draadmand. Die neem je niet zomaar mee in de fietskar. Dit is een Rode Esdoorn.
Voor een beetje warmte

Er was net een hele partij draadmanden afgeleverd, voor het transport van grotere bomen, die met kluit uit de volle grond worden gehaald. De graafmachines waren klaar voor vandaag, er werd nog wel volop gesjouwd en rondgereden met de bestelde -uitgegraven- bomen. Allemaal op een rijtje bij de ingang van de oprijlaan.

Ongeveer de helft van de bomen staan in root control hoezen, een soort plastic doek waardoor de wortels redelijk bij elkaar blijven. Die zijn met een beetje moeite nog wel met de hand uit te graven. De andere helft staat in de volle grond. Dan is echt een graafmachine nodig om die uit de grond te krijgen. Zie middelste foto.

Wat zou het mooi zijn als alle bomen een goede nieuwe bestemming krijgen.  En als je geen plek hebt in je eigen tuin, misschien is er wel plek in een bedrijfstuin of kan je aan iemand een boom doneren. Op de website van voedselbos glimmen vind je meer informatie.

Random tuin schilderij kiezen

Nadat ik een blogje had geschreven over Mary Delany en haar bloemenmozaiek van papier, had ik zin om een paar andere bloemen schilderijen te bekijken. In de browser typte ik in : ‘flower painting museum’ en selecteerde ‘ afbeeldingen’. Idee was om random een schilderij uit te zoeken, gewoon op basis van eerste indruk op het kleine plaatje (2 x 3 cm) op het scherm. En daarna zou ik dan proberen meer informatie over het schilderij te vinden. Prima tijdverdrijf voor tuin- en/of kunstliefhebbers voor een grijze winterdag.
In de eerste ronde kwam dit schilderij naar voren.

Vrouw met parasol in tuin met gladiolen

Nou, zo random was het dus niet. Ten eerste omdat de zoekmachines niet geheel random zoeken naar informatie. En ten tweede omdat het een beroemd schilderij van Monet blijkt te zijn! Zou zo maar eens kunnen dat ik dat al vaker gezien heb, en dat mijn hersentjes het daarom herkenden en uitkozen.

De recente titel is Corbeille de Fleurs, Rounded Flower Bed. Daarvoor was het bekend onder de naam ‘Gladiolen’ (Gladioli).

Het is eigendom van de City of Detroit Purchase, en hangt in het Detroit Institute of Arts. Van oktober 2017 tot maart 208 was er zelfs een speciale tentoonstelling in Detroit rond dit schilderij, aangevuld met nog een paar andere Monets en werken van mede-impressionist Renoir.

Detail van de gladiolen. Kunstig geplaatste strepen verf. Impressionisme.
En de witte vlinders, twee witte strepen, klaar, ze vliegen zo weg.

Monet schilderde dit werk rond 1876, in Argenteuil, een buitenwijk van Parijs waar hij van 1871 tot 1878 woonde. De hoofdrol in dit schilderij is voor de bloemenborder, de vrouw in blauw, zijn vrouw Camille speelt een bijrol. Ik kijk vooral naar de kleuren en de bloemen. Verbaas me over het grote aantal vlinders, op deze warme zomermiddag. Ik tel er 16, een stuk meer dan bij de laatste tuinvogeltelling hier….

Er zijn ook mensen die naar dieper betekenissen zoeken, zoals de betekenis van de donkere schaduw op het pad van mevrouw Monet en waarom ze ervan weg kijkt.

Bomen uitzoeken

Vrijdagmiddag, de zon scheen. even op de fiets naar een bomenparkeerplaats in Glimmen. Afgelopen weken hebben we zo genoten van de prachtige herfstkleuren van rode esdoorns, dat we er misschien wel een in de tuin willen. Zo ongeveer nu, als het blad gevallen is is het een goede tijd om bomen te verplanten. Maar eerst even kijken, hoe groot is zo’n boom eigenlijk? We liepen een uurtje met de bomenlijst over het terrein, van rij naar rij. Vaak hadden de bomen een kaartje, maar soms ook niet. Dan hielp het pas afgevallen blad, aan de voet van de boom, een beetje. En advies en uitleg van de eigenaren.

Sierpeer ‘Cantecleer’
Liquid Amber parasolvorm
Gingko biloba

We fietsten weer naar huis met een short list van vier bomen, en moeten nu in de tuin gaan kijken welke boom waar zou passen. En dan de buurman lief aankijken, om met zijn auto en aanhanger de bomen op te halen. Dat redden we niet in de fietskar.

Pindapimpel

De fluweelboom in de achtertuin is een mooi open boompje.
Zelfs als ie in het blad is, is het een mooie plek om een pindasilo aan te hangen. En nu de blaadjes eraf zijn is het helemaal makkelijk voor de vogeltjes. Vaak koolmezen en pimpelmezen. Soms de boomklever of de grote bonte specht.

Vanachter uit de tuin, kijkend richting serre en huis. Zie ook en de nieuwe dakpannen.
En een beetje dichterbij. Ik sta met de telefooncamera, op ongeveer 2 meter afstand.

Geen

Mary Delany : Bloemen van papier

 Mary Granville is in 1700 geboren in Coulston, Wiltshire. Ze ‘overleeft’ een gearrangeerd huwelijk op haar 17e met een dronkaard van 60, die haar niets nalaat. Op haar 21ste, als jonge weduwe, staat ze middenin de maatschappij en het sociale leven van London.  Ze heeft een 6 delig boekwerk nagelaten, met heel veel brieven, vooral aan haar zus Anne. Het leven van alle dag, in die tijd beschrijft ze in detail, van het patroon dat ze op haar jurken borduurde, tot aan wat ze gegeten heeft en wie ze ontmoet heeft. Ze schildert en schrijft, kent artiesten en schrijvers als Jonathan Swift.

Op haar 43 trouwt ze met Dean Patrick Delany, een Ierse Dominee, en goede vriend van Swift. De Delany’s gaan wonen op Delville, een landgoed vlakbij Dublin (in 1950 afgebroken). Mary vermaakt zich met allerlei ‘crafts’, van versiering van schelpen tot borduurwerk, tot tekenen en schilderen. Samen met haar man, een actief tuinier, richt ze het landgoed in tot een van de eerste grote ‘pittoreske’ tuinen in de Britse eilanden. Met tempels en schelpengrotten, met glooingen en zichtlijnen.

Mary Delany

Na de dood van haar man is Mary Delaney in de war en ontroostbaar. Ze wordt opgevangen door een goede en rijke vriendin.  Op haar 72ste maakt ze haar eerst bloemmozaiek van papier.

Volgens de overlevering ziet ze op een middag in 1772 hoe de kleur van een stukje papier precies gelijk is aan de kleur van een geraniumbloemblaadje.
Ze pakt een minuscuul schaartje en begint uit het gekleurde stukje papier precies de vorm van het bloemblaadje na te knippen. En dan nog een blaadje. En nog een, en nog een. Dit is het begin van de bijzondere nalatenschap van Mary Delany. In vier jaar tijd maakt ze bijna 1000 botanisch zeer accurate papiercollage’s. Ze is er zo bekend mee geworden dat allerlei plantenverzamelaars, zoals Joseph Banks, de bloemen die hij van zijn reizen meeneemt, naar Mary stuurt, voor een vastlegging in papier.
Waar botanische tekeningen uit die tijd zachter van kleur zijn, bijna pasteltinten, hebben de collages van Mary levendige kleuren die fel afsteken tegen de zwarte achtergrond. Ongelooflijk dat deze afbeeldingen van honderden kleine stukjes papier zijn gemaakt.

Meer over het leven van Mary Delany hier.

Collage

Collage

Het meest opvallende oranje van de beukenhaag is verdwenen, nu meer bruinig, tot volgend voljaar de bladeren afvallen. Een kort rondje door de tuin levert nog heel wat kleur op op de grond. Een kleine collage.

Het hazelaar blad links is egaal botergeel. Het blad van de zwarte els zie je aan de licht en donkergroene vlekken dat het blad afgevallen is voordat alle chlorofiel door de boom is teruggetrokken. Midden onder geranium sanguineum.
Spaanse aak, aardbei, rechtsboven rode kornoelje en nog net in beeld linksboven spirea.

Paddestoel

Niet zo heel veel paddestoelen gezien, het is nog steeds erg droog. Deze kleintjes kwam ik vandaag tegen in de tuin.
De eerste: Bijna wit, tegen heel licht bruin aan, van onder een vleugje lila. Teer stengeltje.Hoed diameter 1,5-2 cm. Hoogte paddenstoeltje 5-7 cm.
De tweede : stevig wit steeltje, 3-5 cm hoog. Stevig oranje hoed, op de foto nog bol, bij iets grotere exemplaren vlak, tot diameter 6 cm. Plaatjeszwam.

Camino Groningen

Van mei tot september wandelden we in etappes het Pronkjewail pad . 250 km lang, in de noordelijke helft van de provincie Groningen. Met een groot deel van de 400 mensen die de tocht hebben voltooid, met alle benodigde stempeltjes op de stempelkaart als bewijs, was er gister een gezamenlijke etappe, van de Maartenskerk in Middelbert naar de Martinikerk in Groningen. Hoewel we individueel wandelen leuker vinden dan in groepen (steeds ca 30 personen), hebben we wel meegedaan. Het weer zat geweldig mee, wel koud. Voor het eerst met muts gewandeld en lekker een pyjamabroek aan onder de wandelbroek.

Vlak bij Kardinge
Noorddijk
Om vier uur s middags aan de voet van de Martinititoren, opgewacht door Sint Martinus. Op de Grote Markt zag het nog zwart van de Pieten van de aankomst van die andere Sint een uurtje ervoor.
De rode vaandel houd ik vast in optocht een rondje over het Martinikerkhof, achter Sint Martinus aan, de kerk in, voor wat toespraakjes, een halve medaille, een oorkonde, en Snert.
Halve medaille’s, in 2019 de andere helft!

Volgend jaar wordt de zuid route gestart, 300 km, gaan we doen. Ook de Noordroute kun je in 2019 nog lopen, voor een impressie nog de links van de blogjes van eerder dit jaar op een rijtje. Aanrader!

Zwaan aan de wandel
Ewsum
Bloemenzaadjes
Gedicht
Varkentjes
Theetuin
Domies Toen
Saaxumhuizen
Onweersbeestjes
Wildeman
Theemuseum
Noorddijk